Lối thoát hiểm trong các chung cư và nhà trọ là yếu tố sống còn để đảm bảo an toàn khi xảy ra hỏa hoạn. Những vụ cháy thương tâm tại Hà Nội, TP.HCM, hay gần đây nhất như vụ cháy tại cư xá Độc Lập (6/7/2025) khiến 8 người thiệt mạng. Những vụ cháy này đã để lại nỗi đau không thể xóa nhòa và thiệt hại nặng nề về tính mạng, sức khỏe, và kinh tế. Từ thực tế ra thấy: Bên cạnh việc trang bị các thiết bị phòng cháy chữa cháy (PCCC) cho gia đình. Ý thức của mỗi cá nhân thì việc thiết kế, bảo trì lối thoát hiểm đóng vai trò cốt lõi trong việc giảm thiểu rủi ro. Bài viết này sẽ phân tích tầm quan trọng của lối thoát hiểm, thực trạng tại Việt Nam, và các giải pháp thiết thực để nâng cao an toàn cháy nổ.
1. Tại sao lối thoát hiểm là yếu tố sống còn?
Lối thoát hiểm là con đường dẫn cư dân ra khỏi khu vực nguy hiểm trong trường hợp xảy ra hỏa hoạn, động đất, hoặc sự cố khẩn cấp khác. Theo QCVN 06:2021/BXD và TCVN 3890:2023, lối thoát hiểm phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt:
Số lượng và kích thước: Chung cư từ 5 tầng hoặc khối tích từ 5.000 m³ trở lên phải có ít nhất 2 lối thoát hiểm. Cửa thoát hiểm rộng tối thiểu 0,8 m, hành lang từ 1,2 m, không bị che khuất bởi vật cản.
Vật liệu chống cháy: Cửa thoát hiểm phải làm từ thép, kính cường lực, hoặc vật liệu chống cháy. Có cơ chế tự đóng và khe chèn kín để ngăn khói.
Hệ thống hỗ trợ: Đèn chiếu sáng khẩn cấp, biển chỉ dẫn rõ ràng, và hệ thống hút khói (bắt buộc với chung cư từ 7 tầng trở lên). Đảm bảo cư dân di tản an toàn kể cả trong điều kiện mất điện.
Vụ cháy tại cư xá Độc Lập (6/7/2025) là một ví dụ đau lòng. Ngọn lửa bùng phát từ tầng trệt, khói lan nhanh khiến nhiều người không kịp thoát ra do lối thoát hiểm không đảm bảo thông thoáng hoặc bị khóa. Ngạt khói – nguyên nhân chính gây tử vong trong các vụ cháy. Có thể được giảm thiểu nếu lối thoát hiểm được thiết kế và bảo trì đúng chuẩn.
Cháy nổ tại các khu chung cư, nhà trọ
2. Thực trạng lối thoát hiểm tại chung cư và nhà trọ
Những vụ cháy thương tâm tại các khu chung cư, nhà trọ đã phơi bày thực trạng đáng báo động về việc thiết kế, sắp đặt lối thoát hiểm. Điều đang nói là tại những khu vực này thường tập trung dân đông mà vấn đề lối thoát hiểm chưa được quan tâm chú trọng.
Chung cư cũ
Tại các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh,... có hàng ngàn chung cư xây dựng trước năm 2000. Thường không đáp ứng các tiêu chuẩn PCCC hiện hành. Nhiều công trình chỉ có một lối thoát hiểm, hành lang hẹp, hoặc cửa thoát hiểm bị khóa để chống trộm. Thiếu hệ thống báo cháy tự động và hút khói. Khiến việc di tản trong hỏa hoạn trở nên cực kỳ khó khăn. Theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP, các chung cư này phải được nâng cấp trước 30/3/2025, nhưng tiến độ thực hiện còn rất chậm.
Nhà trọ
Nhà trọ, đặc biệt tại các khu đông dân cư như quận Tân Phú, Bình Tân, hay tại các khu công nghiệp lớn tại Bình Dương, Hà Nội, Bắc Ninh,...thường thiếu lối thoát hiểm đạt chuẩn. Nhiều cơ sở chỉ có một cầu thang hẹp, không có cửa sổ hoặc lối thoát phụ. Một số chủ nhà trọ lấn chiếm hành lang, cầu thang để xây thêm phòng, tăng lợi nhuận, nhưng gây nguy hiểm nghiêm trọng cho người thuê. Ví dụ, các vụ cháy nhà trọ tại Hà Nội (2023) và TP.HCM (2024) đã phơi bày thực trạng này, với nhiều nạn nhân không thể thoát ra do chỉ có một lối đi duy nhất.
Lối thoát hiểm riêng tại các căn hộ
Ngoài các vấn đề về lối thoát hiểm chung, tình trạng thiếu lối thoát hiểm riêng tại các căn hộ cũng đáng báo động. Nhiều cư dân chưa coi trọng việc đảm bảo lối thoát hiểm trong chính căn hộ của mình. Các hành lang, lối mở như ban công, cửa sổ thường bị bịt kín bằng các vật liệu như gạch, kính, hoặc lưới sắt để chống trộm hoặc mở rộng không gian sử dụng. Đặc biệt, tại nhiều chung cư và nhà trọ, các “chuồng cọp” – khung sắt bao kín ban công. Chúng được lắp đặt mà không có cửa thoát hiểm, gây cản trở nghiêm trọng cho việc thoát nạn và cứu hộ.
Trong vụ cháy tại cư xá Độc Lập, một số báo cáo cho thấy các “chuồng cọp” kín mít đã khiến lực lượng cứu hộ khó tiếp cận, đồng thời ngăn cản cư dân thoát ra ngoài qua ban công. Những cấu trúc này không chỉ vi phạm các quy định PCCC (theo QCVN 06:2021/BXD) mà còn làm tăng nguy cơ tử vong do ngạt khói hoặc bị kẹt trong đám cháy.
Vi phạm phổ biến
Chiếm dụng lối thoát hiểm: Xe máy, đồ đạc, hoặc rác chất đầy hành lang, cầu thang, cản trở đường thoát.
Cửa thoát hiểm bị khóa: Nhiều nơi khóa cửa để chống trộm, khiến cư dân bị kẹt trong hỏa hoạn.
Thiếu bảo trì: Đèn chỉ dẫn, hệ thống hút khói, hoặc bình chữa cháy không được kiểm tra định kỳ, mất tác dụng khi cần thiết.
Thực trạng lối thoát hiểm tại các khu chung cư, nhà trọ
3. Ý thức cộng đồng: Rào cản lớn trong an toàn PCCC
Từ việc giữ lối thoát hiểm thông thoáng đến sử dụng thiết bị an toàn, vẫn là điểm yếu lớn, góp phần làm gia tăng hậu quả của các đám cháy. Nhưng trên hết vẫn cần ý thức cũng mỗi người.
Ý thức của cư dân
Nhiều cư dân chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của lối thoát hiểm và PCCC. Họ thường:
Chủ quan, nghĩ rằng cháy nổ “khó xảy ra” hoặc “không liên quan đến mình”.
Không biết vị trí lối thoát hiểm hoặc cách sử dụng bình chữa cháy, mặt nạ chống khói.
Không báo cáo các vi phạm như hành lang bị chiếm dụng, cửa thoát hiểm bị khóa, hoặc thiết bị PCCC hỏng.
Một số bài đăng trên mạng xã hội X cho thấy cư dân phàn nàn về tình trạng hành lang bị lấn chiếm, nhưng ít người chủ động báo cáo hoặc yêu cầu khắc phục. Điều này phản ánh tâm lý thụ động, thiếu trách nhiệm tập thể.
Trách nhiệm của chủ sở hữu và ban quản lý
Chủ nhà trọ: Một số chủ nhà ưu tiên lợi nhuận hơn an toàn, không đầu tư vào hệ thống PCCC đạt chuẩn (báo cháy tự động, sprinkler, bình chữa cháy). Nhiều nơi không tổ chức tập huấn PCCC hoặc kiểm tra lối thoát hiểm định kỳ.
Ban quản lý chung cư: Ở một số chung cư, ban quản lý thiếu trách nhiệm trong việc bảo trì hệ thống PCCC, không xử lý các trường hợp chiếm dụng lối thoát hiểm, hoặc không tổ chức diễn tập PCCC. Tuy nhiên, các chung cư mới tại TP.HCM đã bắt đầu áp dụng công nghệ hiện đại, như hệ thống báo cháy thông minh kết nối với cơ quan chức năng (theo quy định từ 1/7/2025).
4. Bài học từ các vụ cháy gần đây
Vụ cháy tại cư xá Độc Lập (6/7/2025) là một lời cảnh báo đau lòng. Ngọn lửa bùng phát từ tầng trệt, lan nhanh qua các tầng trên, khiến 8 người thiệt mạng, bao gồm cả trẻ em. Một số nguồn trên X nghi ngờ nguyên nhân liên quan đến sạc xe điện VF3, nhưng cơ quan chức năng vẫn đang điều tra. Điều đáng chú ý là khói dày đặc và lối thoát hiểm không đảm bảo đã khiến nhiều nạn nhân không thể di tản kịp thời. Tương tự, vụ cháy nhà trọ tại Hà Nội (2023) khiến 56 người thiệt mạng cũng cho thấy hậu quả của việc thiếu lối thoát hiểm và ý thức PCCC kém.
Những vụ cháy này nhấn mạnh rằng:
Lối thoát hiểm không đạt chuẩn hoặc bị cản trở là nguyên nhân chính gây tử vong.
Thiếu thiết bị PCCC (báo cháy, bình chữa cháy, mặt nạ chống khói) làm tăng nguy cơ thiệt hại.
Ý thức cộng đồng yếu khiến các biện pháp PCCC không được thực hiện hiệu quả.
Hậu quả nghiêm trọng của các đám cháy tại chung cư, nhà trọ
5. Giải pháp nâng cao an toàn lối thoát hiểm
Để ngăn chặn những thảm họa như vụ cháy cư xá Độc Lập. Các giải pháp từ cải tạo lối thoát hiểm đến ứng dụng công nghệ PCCC cần được thực hiện khẩn cấp và đồng bộ.
Đối với cơ quan chức năng
Tăng cường kiểm tra và xử phạt: Theo Nghị định 50/2024/NĐ-CP, các vi phạm về lối thoát hiểm (khóa cửa, chiếm dụng hành lang) cần bị xử phạt nghiêm, thậm chí yêu cầu dừng hoạt động nếu không khắc phục trước 30/3/2025.
Hỗ trợ nâng cấp: Cung cấp hỗ trợ tài chính, kỹ thuật cho chung cư cũ và nhà trọ để cải tạo hệ thống PCCC, đặc biệt là lối thoát hiểm và hệ thống hút khói.
Truyền thông mạnh mẽ: Đẩy mạnh chiến dịch nâng cao nhận thức qua báo chí, mạng xã hội (như X), và các buổi tập huấn cộng đồng, tập trung vào kỹ năng thoát hiểm và sử dụng thiết bị PCCC.
Đối với chủ sở hữu và ban quản lý
Đảm bảo lối thoát hiểm luôn thông thoáng, không khóa cửa thoát hiểm, và kiểm tra định kỳ (ít nhất 2 lần/năm).
Lắp đặt camera giám sát tại hành lang, cầu thang để ngăn chiếm dụng.
Tổ chức diễn tập PCCC 1-2 lần/năm, hướng dẫn cư dân cách sử dụng bình chữa cháy, mặt nạ chống khói, và xác định lối thoát hiểm.
Trang bị thêm thang dây, mặt nạ chống khói tại các căn hộ, đặc biệt ở nhà trọ không có lối thoát phụ.
Đối với cư dân
Tìm hiểu ngay: Xác định vị trí lối thoát hiểm và cách di tản ngay khi chuyển đến ở.
Báo cáo vi phạm: Thông báo cho ban quản lý hoặc cơ quan chức năng nếu phát hiện hành lang bị chiếm dụng, cửa thoát hiểm bị khóa, hoặc thiết bị PCCC hỏng.
Tự trang bị: Mua sắm bình chữa cháy cầm tay, mặt nạ chống khói cho gia đình. Tránh sử dụng thiết bị điện không an toàn, đặc biệt khi sạc xe điện hoặc ổ cắm quá tải.
Ứng dụng công nghệ
Lắp đặt hệ thống báo cháy thông minh kết nối với cơ quan PCCC (theo quy định từ 1/7/2025), giúp phát hiện và phản ứng nhanh khi có sự cố.
Sử dụng vật liệu chống cháy tiên tiến cho cửa và hành lang thoát hiểm.
Trang bị cảm biến khói tại các khu vực nguy cơ cao, như tầng hầm hoặc khu vực chứa xe máy.
6. Hành động ngay hôm nay để bảo vệ chính mình
An toàn cháy nổ không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng hay ban quản lý. Mà còn phụ thuộc vào ý thức của mỗi cá nhân. Hãy bắt đầu bằng những hành động đơn giản:
Kiểm tra lối thoát hiểm: Đảm bảo hành lang, cầu thang không bị chiếm dụng và cửa thoát hiểm luôn mở được.
Tham gia tập huấn PCCC: Đăng ký các buổi diễn tập do ban quản lý hoặc Cảnh sát PCCC tổ chức.
Liên hệ hỗ trợ: Nếu bạn sống trong chung cư cũ hoặc nhà trọ thiếu an toàn, liên hệ Cục Cảnh sát PCCC và Cứu nạn cứu hộ hoặc các công ty PCCC uy tín (như Tâm Bảo An, FireTek) để được tư vấn.
Chia sẻ thông tin: Lan tỏa kiến thức về PCCC trên mạng xã hội, như X, để nâng cao nhận thức cộng đồng.
Lối thoát hiểm trong chung cư và nhà trọ là yếu tố sống còn của an toàn cháy nổ. Nhưng thực trạng tại Việt Nam, đặc biệt ở TP.HCM, cho thấy nhiều bất cập về thiết kế, bảo trì, và ý thức sử dụng. Việc kết hợp giữa trang bị thiết bị PCCC, nâng cao ý thức cộng đồng, và đảm bảo lối thoát hiểm đạt chuẩn là chìa khóa để bảo vệ tính mạng và tài sản. Hãy hành động ngay hôm nay: kiểm tra lối thoát hiểm, tham gia diễn tập, và báo cáo vi phạm để xây dựng một cộng đồng an toàn hơn.
